Αντίρρηση συνείδησης, ένα «άγνωστο» δικαίωμα

22-05-2012

Εκδήλωση από τη Διεθνή Αμνηστία, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αντιρρησιών Συνείδησης - Από τις διώξεις και τις φυλακίσεις στην τιμωρητική εναλλακτική υπηρεσία

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αντιρρησιών Συνείδησης, που είναι η 15η Μαΐου, η Διεθνής Αμνηστία οργάνωσε εκδηλώσεις σε πολλές πόλεις της Ελλάδος, με σκοπό την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση για το συγκεκριμένο δικαίωμα, της αντίρρησης συνείδησης, εν πολλοίς άγνωστο και ξένο προς την ελληνική πραγματικότητα. Στην Κομοτηνή η σχετική εκδήλωση έλαβε χώρα στην αίθουσα του Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου την περασμένη Παρασκευή, με ομιλητές την Μιμίκα Κριτσανίδου, μέλος του Δικτύου Αντιρρησιών Συνείδησης του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας, τον Θανάση Μακρή από τον Σύνδεσμο Αντιρρησιών Συνείδησης και τον Αλέξανδρο Παπαδόπουλο, ιδεολογικό αντιρρησία συνείδησης, που κατέθεσε τις απόψεις και τις εμπειρίες του.
Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί ως αντιρρησία συνείδησης κάθε άτομο το οποίο, για λόγους συνείδησης ή βαθιάς πεποίθησης, αρνείται να υπηρετήσει θητεία στις ένοπλες δυνάμεις ή να έχει οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση συμμετοχή σε πολέμους ή ένοπλες συρράξεις. Ακόμα και σήμερα σε πολλές χώρες εκατοντάδες άνθρωποι εξακολουθούν να διώκονται και να φυλακίζονται επανειλημμένα για την άρνησή τους να υπηρετήσουν στρατιωτική θητεία. Στην Ελλάδα καθοριστικής σημασίας υπήρξε η ψήφιση νόμου το 1997, που εισήγαγε μια μορφή πολιτικής κοινωνικής υπηρεσίας ως εναλλακτική της στρατιωτικής. Παρά ταύτα η Διεθνής Αμνηστία κάνει λόγο για προβληματικό νομικό πλαίσιο και έχει επανειλημμένως καλέσει τις ελληνικές αρχές να εναρμονίσουν επιτέλους τη νομοθεσία περί αντίρρησης συνείδησης και την πρακτική με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα και συστάσεις, και να τερματίσουν αμέσως όλες τις διώξεις, τις ποινές φυλάκισης, τα πρόστιμα και τις διακρίσεις εις βάρος των αντιρρησιών συνείδησης. Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί επίσης ότι η εναλλακτική κοινωνική υπηρεσία είχε και συνεχίζει να έχει τιμωρητικό χαρακτήρα. Θεωρεί ότι ο θεσμός της εναλλακτικής υπηρεσίας πρέπει να είναι καθαρά πολιτικής φύσης, εκτός της αρμοδιότητας του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, και να μην έχει χαρακτήρα τιμωρίας ή διάκρισης εις βάρος των αντιρρησιών συνείδησης.

Σωρεία παραλογισμών στο σύστημα εξέτασης των αντιρρησιών συνείδησης

Αυτό που ισχύει σήμερα στην Ελλάδα είναι ο ενδιαφερόμενος, που δηλώνει αντιρρησίας συνείδησης, να εξετάζεται από μια 5μελή επιτροπή, η οποία υπάγεται θεσμικά στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας και αποτελείται από 2 στρατιωτικούς, δυο πανεπιστημιακούς και ένα μέλος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους. Μεταξύ άλλων απαιτείται να καταθέσει βεβαιώσεις ότι δεν είναι κείνος ή ότι δεν ανήκει σε κάποια σκοπευτική λέσχη, ενώ προβλέπεται να περάσει και από συνέντευξη. Αρκετούς παραλογισμούς διαπίστωσε σε αυτήν τη διαδικασία η κ. Κριτσανίδου, που αρχικά τόνισε την ανάγκη η συγκεκριμένη επιτροπή να αλλάξει φορέα. Αναρωτήθηκε επίσης πώς είναι δυνατόν τα μέλη της επιτροπής αυτής να κρίνουν τη συνείδηση κάποιου, ώστε να αποφανθούν αν είναι αντιρρησίας συνείδησης ή όχι, ενώ κατήγγειλε ότι κατά πρώτον δεν κρατούνται πρακτικά στη διάρκεια της προφορικής εξέτασης και ότι δεν παρέχεται η δυνατότητα άσκησης έφεσης κατά της απόφασης από τον ενδιαφερόμενο. Κατήγγειλε επίσης πολλές φορές οι αντιρρησίες συνείδησης έρχονται αντιμέτωποι με τη χλεύη και το σαρκασμό από πλευράς των μελών της επιτροπής. Σημειώνεται, βέβαια, ότι όλα τα παραπάνω συμβαίνουν στην περίπτωση, που καταφέρει κανείς να καταθέσει το σχετικό αίτημα να εξεταστεί από την επιτροπή. Κι αυτό διότι, όπως επισήμανε η κ. Κριτσανίδου, «δεν υπάρχει πληροφόρηση στα κέντρα στράτευσης ή στα ΚΕΠ, οι πληροφορίες που παίρνει κανείς είναι ελάχιστες ή με πολύ ψιλά γράμματα σε ένα φυλλάδιο, που κι αυτό δεν παρέχεται».

«Πρέπει η εναλλακτική εργασία να μην είναι τιμωρητική, αλλά στην Ελλάδα είναι»

Τι συμβαίνει όμως όταν ο ενδιαφερόμενος καταφέρει να εξεταστεί από την επιτροπή και να «εγκριθεί» ως αντιρρησίας συνείδησης; Αναλόγως το αίτημα, που κατέθεσε, μπορεί να οριστεί ολικός αντιρρησίας συνείδησης, ώστε να μην έχει οποιαδήποτε πρόσθετη υποχρέωση ή να επιλέξει να προσφέρει εναλλακτική κοινωνική υπηρεσία. Εναλλακτική υπηρεσία, η οποία όμως είναι τιμωρητική στη χώρα μας, σύμφωνα με τα όσα υποστήριξαν οι ομιλητές στην προχθεσινή εκδήλωση. Κατά πρώτον ο αντιρρησίας συνείδησης ορίζεται κατά κόρον να προσφέρει κοινωνική υπηρεσία σε περιοχές μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως Αθήνα ή Θεσσαλονίκη, κι επιπλέον εκτός του τόπου κατοικίας ή καταγωγής του. Ο αντιρρησίας συνείδησης λαμβάνει γύρω στα 200 ευρώ το μήνα ως αμοιβή για τις υπηρεσίες του, ενώ συνήθης πρακτική είναι να τοποθετείται όπου το κράτος κρίνει απαραίτητο, ανεξαρτήτως του γνωστικού αντικειμένου του. «Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί ότι πρέπει η εναλλακτική εργασία να μην είναι τιμωρητική», υπογράμμισε η κ. Κριτσανίδου, «αλλά στην Ελλάδα είναι τιμωρητική».

Θανάσης Μακρής, Από την άρνηση στράτευσης στη φυλακή, την απεργία πείνας και τη δικαίωση

Ο κ. Θανάσης Μακρής είναι μέλος του Συνδέσμου Αντιρρησιών Συνείδησης, ένας μάλιστα εκ των πρώτων μελών του. Ο Σύνδεσμος άλλωστε δημιουργήθηκε το 1988, ως μετεξέλιξη των επιτροπών συμπαράστασης στον ίδιο και στο Μιχάλη Μαραγκάκη, των πρώτων Ελλήνων που, με τεράστιο προσωπικό κόστος, διακήρυξαν δημόσια την άρνησή τους να στρατευτούν για μη θρησκευτικούς συνειδησιακούς λόγους. Μεταξύ άλλων ο Σύνδεσμος διεκδικεί την αναγνώριση της αντίρρησης συνείδησης και της άρνησης στράτευσης ως δικαιωμάτων στην Ελλάδα, παρέχει πληροφορίες για την άρνηση στράτευσης στους ενδιαφερόμενους, διεκδικεί τη θεσμοθέτηση δίκαιης εναλλακτικής κοινωνικής υπηρεσίας και ζητάει την κατάργηση του θεσμού της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας.

«Η ειρήνη και η ασφάλεια δεν υπηρετούνται από το στρατό, αλλ’ αντίθετα κινδυνεύουν από αυτόν και από τους εξοπλισμούς»

Την προσωπική του εμπειρία και τα βιώματα κατέθεσε στην προχθεσινή εκδήλωση ο κ. Μακρής, ανατρέχοντας 25 χρόνια πίσω, όταν αποφάσισε να ανοίξει το δρόμο για την αντίρρηση συνείδησης στη χώρα μας. «Έχοντας βαθιά πεποίθηση», εξήγησε, «ότι η ειρήνη και η ασφάλεια της περιοχής και η χώρα μου δεν υπηρετούνται από το στρατό, αλλ’ αντίθετα κινδυνεύουν από αυτόν και από τους εξοπλισμούς, όταν ήρθε η ώρα για να στρατευτώ κηρύχτηκα ανυπόταχτος». «Αν και η αλήθεια είναι ότι θα μπορούσα να είχα κρυφτεί», σημείωσε, «άλλα 4 χρόνια πίσω από την αναβολή στράτευσης, που είχα ως φοιτητής». Το 1987 ωστόσο ο ίδιος δήλωσε αρνητής στράτευσης και, ενώ μετά από λίγους μήνες είχε εκλεχτεί στο κεντρικό συμβούλιο της ΕΦΕΕ, τέσσερις ημέρες αργότερα συνελήφθη και οδηγήθηκε σε δίκη, όπου καταδικάστηκε σε 5 χρόνια φυλάκιση. Κατά της διάρκεια της δίκης ο ίδιος επιχείρησε να εξηγήσει τους λόγους της άρνησής του να στρατευτεί. Μεταξύ άλλων υποστήριξε πως «ο αγώνας των εξοπλισμών θα οδηγήσει αυτή τη χώρα στο να γονατίσει» κι ότι «η υπερχρέωση αυτή θα φτάσει σε τέτοιο σημείο, που θα κινδυνεύσει η χώρα από αυτό και μόνο το λόγο». Πέραν αυτών των επιχειρημάτων, ο κ. Μακρής είχε προβάλει τότε την προσωπική του πεποίθηση ότι «ο στρατός νομιμοποιεί την ύπαρξή του, δημιουργώντας τους λόγους για να υπάρχει, δηλαδή την ένταση».

Παρότι καταδικάστηκε μετά από τη συγκεκριμένη δίκη, η αντίφαση, όπως σημείωσε, ήταν ότι μέσα στην ελληνική βουλή οι ίδιοι οι στρατιωτικοί, που τον καταδίκασαν, εκφράστηκαν με ιδιαίτερα τιμητικά λόγια προς το πρόσωπό του και προς τον αγώνα του, λέγοντας ότι «πολίτες σαν τον Μακρή πρέπει να φυλακιστούν, γιατί δεν είναι ώριμη αυτή η κοινωνία». Ακολούθησε απεργία πείνας του φυλακισμένου πλέον Θανάση Μακρή –μαζί με έναν έτερο συγκροτούμενό του, τον Μιχάλη Μαραγκάκη– μια απεργία πείνας που διήρκησε 56 ημέρες και οδήγησε την τότε κυβέρνηση να περάσει ένα νομοσχέδιο με το οποίο μειωνόταν η ποινή στους 18 μήνες.

«Η κοινωνική θητεία είναι πιο δύσκολη από τη στρατιωτική θητεία και γι’ αυτό δεν την επιλέγουν όσοι θέλουν να λουφάρουν»

Σχολιάζοντας την μετέπειτα αναγνώριση του δικαιώματος της αντίρρησης συνείδησης, ο κ. Μακρής διαπίστωσε πως δεν ευσταθούν τελικά όλα αυτά που λέγανε ότι η αναγνώριση αυτού του δικαιώματος θα κατάστρεφε την άμυνα της χώρα μας. «Η κοινωνική θητεία είναι πιο δύσκολη από τη στρατιωτική θητεία», επισήμανε, «και γι’ αυτό δεν την επιλέγουν όσοι θέλουν να λουφάρουν, την επιλέγουν όσοι πραγματικά πιστεύουν και έχουν λόγους συνείδησης». «Εγώ θα ήθελα φυσικά όλοι να κάνουν κοινωνική θητεία, είτε το πιστεύουν είτε όχι», υπογράμμισε κλείνοντας, «γιατί θεωρώ ότι με αυτόν τον τρόπο μπορεί να υπηρετηθεί καλυτέρα αυτή η χώρα».

Αλέξανδρος Παπαδόπουλος «Κάποιοι αντιρρησίες συνείδησης είναι πιο πατριώτες από αυτούς που πηγαίνουν στο στρατό και θεωρούν τους εαυτούς τους πατριώτες»


Πώς αντιμετωπίζει η κοινωνία όμως έναν αντιρρησία συνείδησης; Είναι λιγότερο πατριώτης σε σύγκριση με τους υπόλοιπους όποιος δηλώνει αντιρρησίας συνείδησης. «Συνήθως αυτοί που το έχουν αποφασίσει, δεν τους απασχολεί τι πιστεύει ο περίγυρός τους», υπογράμμισε ο Αλέξανδρος Παπαδόπουλος, απαντώντας αφοπλιστικά «εγώ δεν είμαι καθόλου πατριώτης». «Γιατί εξαρτάται κανείς πώς τον μετράει τον πατριωτισμό και ποια έννοια δίνει στην πατρίδα», εξήγησε. «Για άλλον πατρίδα του είναι ένα βουνό, για άλλον πατρίδα είναι ένας φίλος, για άλλον η θάλασσα, για άλλον ένα εργοστάσιο, για άλλον τα αυτοκίνητα και τα διαμερίσματά του. Αλλά μπορεί κάποιοι αντιρρησίες συνείδησης να είναι πιο πατριώτες από αυτούς που πηγαίνουν στο στρατό και θεωρούν τους εαυτούς τους πατριώτες». «Συνήθως τα μεγαλύτερα εγκλήματα έχουν γίνει στο όνομα μιας πατρίδας ή μιας θρησκείας», κατέληξε.

Συντάκτης:Θωμάς Σταμούλης
e-mail: paratiritis.stamoulis@gmail.com

Πηγή: Παρατηρητής της Θράκης