Πέμπτη 5 Δεκεμβρίου 2019

Βίντεο από την εκδήλωση της Διεθνούς Αμνηστίας για αντιρρησίες συνείδησης τον Μάιο του 2019







Αντιρρησίες συνείδησης σε μια βραδιά συζήτησης και τέχνης 16 Μαΐου 2019

Στέκι Αλληλεγγύης και Πολιτισμού Κυψέλης

Συνδιοργάνωση: Διεθνής Αμνηστίας - Ελληνικό Τμήμα και O.art.ath

Τετάρτη 16 Οκτωβρίου 2019

Πρωτοφανής, απαράδεκτη και αντίθετη στο διεθνές δίκαιο η αύξηση της εναλλακτικής υπηρεσίας για τους αντιρρησίες συνείδησης

Η πρόσφατη υπουργική απόφαση των Υφυπουργών Οικονομικών και Εθνικής Άμυνας για αύξηση της διάρκειας της εναλλακτικής υπηρεσίας κατά τρεις μήνες είναι πρωτοφανής στα 22 χρόνια που εφαρμόζεται ο θεσμός της εναλλακτικής υπηρεσίας στην Ελλάδα.

Η Διεθνής Αμνηστία καλεί τις ελληνικές αρχές να ανακαλέσουν την απόφαση, η οποία αυξάνει τη διάρκεια από τους 12 στους 15 μήνες, και αντιβαίνει στο διεθνές δίκαιο και όλα τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα. Αν η απόφαση αυτή δεν ανακληθεί, η Ελλάδα κινδυνεύει να υποστεί νέες καταδίκες από διεθνή όργανα και δικαστήρια όσον αφορά τις ατομικές υποθέσεις των αντιρρησιών συνείδησης που ενδεχομένως προσφύγουν σε αυτά και να κληθεί να καταβάλει νέες αποζημιώσεις, όπως έχει συμβεί επανειλημμένα στο παρελθόν, για παραβιάσεις δικαιωμάτων αντιρρησιών συνείδησης απο την Ελλάδα. 

Η οργάνωση υπενθυμίζει πιο συγκεκριμένα ότι:
  • Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, από το 2015 έχει κρίνει ότι η διάρκεια 15 μηνών της εναλλακτικής υπηρεσίας σε σχέση με τους 9 μήνες που υπηρετεί η συντριπτική πλειονότητα των στρατευσίμων είναι τιμωρητική και συνιστά διάκριση, με την επιτροπή να παραπέμπει ευθέως σε παραβίαση εκ μέρους της Ελλάδας του Άρθρου 18 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα.[i]

  • Ταυτόχρονα, η απόφαση περιφρονεί τα αλλεπάλληλα ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το οποίο έχει ζητήσει τόσο γενικά[ii] όσο και συγκεκριμένα από την Ελλάδα «να θεσπίσει μορφές εναλλακτικής υπηρεσίας που δεν θα διαρκούν περισσότερο από την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία».[iii]

  • Περαιτέρω, η νέα διάρκεια με προσαύξηση 66,7% σε σχέση με τη στρατιωτική θητεία, παραβιάζει και το Άρθρο 1 παρ. 2 του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη, σύμφωνα με τα πρότυπα που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, όπως έχει επισημάνει στο παρελθόν, μεταξύ άλλων, και η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.[iv] Ενώ το πρότυπο αυτό έχει υιοθετήσει και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου,[v] επομένως η απόφαση παραβιάζει και το Άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

  • Τέλος, η απόφαση περιφρονεί τις πρόσφατες συστάσεις του Γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο πλαίσιο νέας έκθεσής του για την αναγνώριση των αντιρρησιών συνείδησης η οποία δημοσιεύτηκε τον Μάιο και η οποία περιέχει πλήθος αναφορών στην Ελλάδα,[vi] μεταξύ άλλων και για το ζήτημα της διάρκειας της εναλλακτικής υπηρεσίας.[vii]
Η μείωση της διάρκειας της εναλλακτικής υπηρεσίας, ώστε να μην είναι τιμωρητική και να μην συνιστά διάκριση, είναι υποχρέωση της Ελλάδας σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχει υπογράψει, και τις οποίες οφείλει να τηρεί ανεξαρτήτως κυβέρνησης. Σύμφωνα με το άρθρο 28 του Συντάγματος οι συμβάσεις αυτές «αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου».

Τον Ιούλιο ο Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ για την ελευθερία θρησκείας ή πεποίθησης απέστειλε νέα επιστολή προς τις ελληνικές αρχές, όπου χαιρέτιζε την πρόσφατη μείωση της διάρκειας της εναλλακτικής υπηρεσίας, αλλά επεσήμαινε ότι οι πρόσφατες νομοθετικές ρυθμίσεις υπήρξαν ανεπαρκείς και ζητούσε περαιτέρω διευκρινίσεις.[viii]

Αντί η κυβέρνηση να αναιρεί τα όποια θετικά βήματα έγιναν την τελευταία περίοδο,  προς την εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας για τους αντιρρησίες συνείδησης με το διεθνές δίκαιο, θα πρέπει να εργαστεί προς την κατεύθυνση της ολοκλήρωσής τους στο πλαίσιο των συστάσεων των διεθνών οργάνων ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Πηγή: Διεθνής Αμνηστία


[i] UN Human Rights Committee, Concluding observations on the second periodic report of Greece, 3 Δεκεμβρίου 2015, CCPR/C/GRC/CO/2, παράγραφοι 37-38.
Διαθέσιμο στο http://undocs.org/CCPR/C/GRC/CO/2
[ii] Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ψήφισμα σχετικά με το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Ετήσια Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου), (Α3-0025/93), 11 Μαρτίου 1993, όπως δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων C 115 στις 26 Απριλίου 1993, παρ. 51 (σ. 183). Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ψήφισμα για την άρνηση στράτευσης για λόγους συνείδησης στα κράτη μέλη της Κοινότητας, (Α3-0411/93), 19 Ιανουαρίου  1994, όπως δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων C 44, στις 14 Φεβρουαρίου 1994, παρ. 9 (σ. 105).
[iii] Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την κατάσταση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (2001) (2001/2014(INI)), 15 Ιανουαρίου 2003, παρ. 42, διαθέσιμο στο http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+TA+P5-TA-2003-0012+0+DOC+PDF+V0//EL
[iv] Παρατηρήσεις της ΕΕΔΑ σχετικά με τη διαρκή παραβίαση του Άρθρου 1 παρ. 2 του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη ως προς τους αντιρρησίες συνείδησης στην Ελλάδα (11.11.2016)
[v] ECtHR, Case of Adyan and others v. Armenia, (Application no. 75604/11), Court (First Section), 12/10/2017, para. 70. Διαθέσιμο στο http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-177429
[vi] Report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, Approaches and challenges with regard to application procedures for obtaining the status of conscientious objector to military service in accordance with human rights standards, A/HRC/41/23, 24 Μαΐου 2019, παρ.. 7, 24, 29, 34, 36 (σημ. 47), 38 (σημ. 49), 41, 46-47. Διαθέσιμο στο https://undocs.org/A/HRC/41/23
[vii] Ό.π. παρ. 57. 
[viii] Special Rapporteur on freedom of religion or belief, Communication GRC 3/2019, 11 July 2019.

Τετάρτη 15 Μαΐου 2019

H κυβέρνηση να τηρήσει τις δεσμεύσεις της προς τους αντιρρησίες συνείδησης

Η ψήφιση του σχεδίου νόμου του ΥΠΕΘΑ από την ολομέλεια της Βουλής την Πέμπτη 18 Απριλίου, παρά τα όποια θετικά βήματα, αποτέλεσε άλλη μια χαμένη ευκαιρία να εναρμονίσει η ελληνική πολιτεία τις διατάξεις που αφορούν τους αντιρρησίες συνείδησης με το διεθνές δίκαιο και τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως άλλωστε είχε επισημάνει εγκαίρως και επανειλημμένα η Διεθνής Αμνηστία.

Σε κάθε περίπτωση όμως, η κυβέρνηση οφείλει τουλάχιστον να τηρήσει τις δεσμεύσεις της όπως προκύπτουν από τις συζητήσεις στο Κοινοβούλιο. Συγκεκριμένα, μετά και την δημοσίευση του νέου νόμου 4609/2019 στην εφημερίδα της κυβέρνησης (ΦΕΚ Α 67), θα πρέπει άμεσα:
  • να υπογραφεί η υπουργική απόφαση για μείωση της διάρκειας της εναλλακτικής υπηρεσίας στους 12 μήνες για τους υπόχρεους πλήρους θητείας, και αντίστοιχα για τις κατηγορίες υπόχρεων μειωμένης θητείας.
  • να εκδοθεί η κοινή υπουργική απόφαση με την νέα σύνθεση της ειδικής επιτροπής που εξετάζει τα αιτήματα αναγνώρισης των αντιρρησιών συνείδησης, ώστε να μην υπάρξει καθυστέρηση και οι αιτούντες να εξεταστούν σύντομα από τη νέα σύνθεση.
  • να καταργηθεί η διάταξη που προβλέπει έκπτωση από την εναλλακτική υπηρεσία λόγω πειθαρχικού παραπτώματος, ζήτημα το οποίο το Υπουργείο έχει δεσμευτεί να εξετάσει.
Πάγια σύσταση της Διεθνούς Αμνηστίας είναι να υπάρχει πρόβλεψη ώστε η ιδιότητα του αντιρρησία συνείδησης να µην ανακαλείται ποτέ. Σε κάθε περίπτωση, μαζί με το ζήτημα της έκπτωσης λόγω πειθαρχικού παραπτώματος, θα πρέπει να εξεταστεί και το ζήτημα της έκπτωσης αλλά και της εξαρχής αυτόματης απόρριψης λόγω των προϋποθέσεων που ορίζονται στο Άρθρο 59 παρ. 3 του νόμου 3421/2005. Η Διεθνής Αμνηστία έχει ζητήσει κατάργηση αυτών των προϋποθέσεων που οδηγούν σε αυτόματη απόρριψη (ή έκπτωση) για τους λόγους που ανέλυσε σε πρόσφατο σχετικό υπόμνημά της προς το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Παρομοίως και ο Συνήγορος του Πολίτη έχει ζητήσει την κατάργηση των «αμάχητων τεκμηρίων». Σε κάθε περίπτωση, η αυτόματη απόρριψη ή έκπτωση εξαιτίας οποιασδήποτε δίωξης φαίνεται να αντιβαίνει στο τεκμήριο της αθωότητας, ενώ μερικές από τις προϋποθέσεις (π.χ. περί κυνηγίου, σκοπευτικών αγώνων κ.λπ.), δεν σχετίζονται με το ζήτημα της αντίρρησης συνείδησης στη στρατιωτική θητεία ή τη «χρήση θανατηφόρας βίας εναντίον ανθρώπων», όπως έχει επισημανθεί και από το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Τέλος, μια σειρά από ζητήματα που δεν αντιμετωπίστηκαν από το σχέδιο νόμου, μπορούν να αντιμετωπιστούν ωστόσο με υπουργική απόφαση. Μεταξύ αυτών είναι:
  • το ζήτημα της δυνατότητας υποβολής αίτησης για αναγνώριση αντιρρησία συνείδησης μετά την κατάταξη, που μπορεί να αντιμετωπιστεί με τροποποίηση της σχετικής υπουργικής απόφασης που καθορίζει τις προθεσμίες υποβολής της αίτησης και των υπολοίπων δικαιολογητικών.
  • το ζήτημα του μηνιαίου ποσού που καταβάλλεται σε όσους αντιρρησίες συνείδησης δεν παρέχεται στέγη και τροφή από τους φορείς όπου υπηρετούν εναλλακτική υπηρεσία. Η Διεθνής Αμνηστία ζητά να αυξηθεί όσο χρειάζεται ώστε να ανταποκρίνεται στο πραγματικό ύψος των αναγκαίων εξόδων ενός αντιρρησία συνείδησης που υπηρετεί εναλλακτική υπηρεσία. Το ύψος των αποδοχών θα πρέπει να είναι επαρκές ώστε να διασφαλίζει ένα κατάλληλο βιοτικό επίπεδο σύμφωνα με τα Άρθρα 7 και 11 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτισμικά Δικαιώματα.

Δείτε επίσης εδώ το Υπόμνημα που κατέθεσε η Διεθνής Αμνηστία προς το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στις 17 Δεκεμβρίου 2018.

 Πηγή: Διεθνής Αμνηστία

Πέμπτη 9 Μαΐου 2019

Αντιρρησίες συνείδησης σε μια βραδιά συζήτησης και τέχνης

«Με στέλνουν στη φυλακή επειδή δεν θέλω να πάρω όπλο. Έχω πει ότι δεν θα πυροβολήσω τον φίλο μου τον Αντώνη.»

Halil Karapasaoglu, Τουρκοκύπριος αντιρρησίας συνείδησης και ποιητής

«Η εμμονή κάποιων να δυσκολεύουν τις ζωές μας δε θα μας αποθαρρύνει από το να κάνουμε αυτό που πιστεύουμε ούτε θα μας αναγκάσει να πιάσουμε ποτέ όπλο. Για κανένα λόγο δε πρόκειται να υπηρετήσω ούτε ένα λεπτό στο στρατό και γι' αυτό θα υπηρετήσω εναλλακτική πολιτική υπηρεσία με δίκαιους και μη τιμωρητικούς όρους.»

Θοδωρής Δημητρακάκης, Έλληνας αντιρρησίας συνείδησης


Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα αντίρρησης συνείδησης, η Διεθνής Αμνηστία διοργανώνει εκδήλωση ενημερωτικού και καλλιτεχνικού χαρακτήρα με αντιρρησίες συνείδησης από Ελλάδα, Κύπρο και Γερμανία, την Πέμπτη 16 Μαΐου στις 19:30, στον φιλόξενο χώρο του Στεκιού Αλληλεγγύης και Πολιτισμού Κυψέλης και του O.art.ath (οδός Σποράδων 36, Κυψέλη, πίσω από τη Δημοτική Αγορά Κυψέλης).

Μαζί μας θα είναι ο Halil Karapasaoglu, διωκόμενος Τουρκοκύπριος αντιρρησίας συνείδησης και ποιητής, ο οποίος θα έρθει από την Κύπρο ειδικά για την εκδήλωση αυτή. Θα μας μιλήσει για την προσωπική του υπόθεση, το κίνημα των αντιρρησιών συνείδησης στην Κύπρο, και για τις θετικές εξελίξεις σε νομοθετικό επίπεδο.

Ο Θοδωρής Δημητρακάκης, Έλληνας αντιρρησίας συνείδησης που υπηρετεί κοινωνική υπηρεσία αντί για στρατιωτική θητεία, θα μας μιλήσει, μέσα από την δική του υπόθεση, για την κατάσταση στην Ελλάδα, την πρόοδο που έχει επιτευχθεί και την συνεισφορά των αντιρρησιών συνείδησης.
Στη συνέχεια η Αλεξία Τσούνη, εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Γραφείου για την Αντίρρηση Συνείδησης (EBCO), θα μας παρουσιάσει συνοπτικά την κατάσταση στις Ευρωπαϊκές χώρες ως προς την ύπαρξη ή μη υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας και την αναγνώριση του δικαιώματος στην αντίρρηση συνείδησης.

Η Ελένη Βεληβασάκη, νομικός, θα μας αναλύσει, εκ μέρους της Διεθνούς Αμνηστίας, τις συστάσεις της οργάνωσης προς τις Ελληνικές αρχές για την πλήρη εναρμόνιση της νομοθεσίας και της πρακτικής με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η βραδιά θα κλείσει με απαγγελία σχετικών ποιημάτων του Τουρκοκύπριου αντιρρησία συνείδησης Halil Karapasaoglu από τον ίδιο, και του Έλληνα αντιρρησία συνείδησης Μιχάλη Μαραγκάκη από τον συγγραφέα Θοδωρή Ηλιόπουλο.

Παράλληλα, στον ίδιο χώρο, θα υπάρχει έκθεση φωτογραφίας από διάφορες χώρες του κόσμου του Friedhelm Schneider, Γερμανού αντιρρησία συνείδησης και Προέδρου του Ευρωπαϊκού Γραφείου για την Αντίρρηση Συνείδησης (EBCO).

Σας περιμένουμε!

Πηγή: Διεθνής Αμνηστία

Δευτέρα 1 Απριλίου 2019

«Σοβαρές παραβιάσεις των υποχρεώσεων της Ελλάδας προς τους αντιρρησίες συνείδησης συνεχίζουν να μην αντιμετωπίζονται στο προτεινόμενο σχέδιο νομού, πάρα κάποια θετικά βήματα»

Παρατηρήσεις για το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης 

Στις 8 Μαρτίου 2019, ο Έλληνας Αναπληρωτής Υπουργός Εθνικής Άμυνας παρουσίασε ένα σχέδιο νόμου που ρυθμίζει, μεταξύ άλλων, ζητήματα που συνδέονται με το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης. Το σχέδιο νόμου ήταν ανοιχτό προς δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 18 Μαρτίου 2019. Στις 18 Μαρτίου 2019, η Διεθνής Αμνηστία παρουσίασε τις παρατηρήσεις της για το προτεινόμενο σχέδιο νόμου.[i]

Η Διεθνής Αμνηστία έχει καλέσει επανειλημμένα τις ελληνικές αρχές να εναρμονίσουν την νομοθεσία τους με το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο και πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναφορικά με τους αντιρρησίες συνείδησης. Ένα λεπτομερές Υπόμνημα με τις θέσεις και τις συστάσεις της οργάνωσης για το θέμα αυτό υποβλήθηκε στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας από το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας τον Οκτώβριο του 2018.[ii] Αυτές οι θέσεις συζητήθηκαν επίσης κατά τη συνάντηση που ακολούθησε με τον Αναπληρωτή Υπουργό Εθνικής Άμυνας.[iii]

Βάσει της υφιστάμενης ανάλυσης και των συστάσεών μας, η Διεθνής Αμνηστία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι παρόλο που αυτό το σχέδιο νόμου εισάγει κάποιες θετικές αλλαγές, συνεχίζει να μην ανταποκρίνεται σε κάποια κρίσιμα ζητήματα και δεν αντιμετωπίζει πολλές σοβαρές παραβιάσεις των δικαιωμάτων των αντιρρησιών συνείδησης. Αυτές οι παραβιάσεις έχουν ήδη επισημανθεί στο πλαίσιο έξι ευρωπαϊκών και διεθνών (ΟΗΕ) φορέων ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια της θητείας της παρούσας κυβέρνησης.[iv]

Συγκεκριμένα:

 1. ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ 

Η Διεθνής Αμνηστία έχει εκφράσει διαχρονικά τις ανησυχίες της ότι η εναλλακτική πολιτική υπηρεσία στην Ελλάδα είναι τιμωρητικού χαρακτήρα και συνιστά διάκριση εξαιτίας της διάρκειάς της. Επί του παρόντος, για όσους είναι υπόχρεοι πλήρους θητείας, η εναλλακτική πολιτική υπηρεσία είναι 15 μήνες, σε σύγκριση με τους 9 μήνες στρατιωτικής θητείας για την συντριπτική πλειονότητα των στρατευσίμων (προσαύξηση 66,7%). Για όσους είναι υπόχρεοι μειωμένης στρατιωτικής θητείας 3 μηνών, απαιτείται να υπηρετήσουν 5 μήνες εναλλακτικής υπηρεσίας (παρόμοια προσαύξηση 66,7% σε σχέση με τον στρατό).

Η Διεθνής Αμνηστία έχει καλέσει τις ελληνικές αρχές να τροποποιήσουν την νομοθεσία ώστε η διάρκεια της εναλλακτικής υπηρεσίας να μην είναι τιμωρητική και να μην συνιστά διάκριση. Οποιαδήποτε διάρκεια της εναλλακτικής υπηρεσίας υπερβαίνει εκείνη της στρατιωτικής θητείας θα πρέπει να δικαιολογείται από εύλογους και αντικειμενικούς λόγους, διαφορετικά θα τείνει να είναι τιμωρητική και να συνιστά διάκριση. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που ζητά ειδικά από την Ελλάδα: «να θεσπίσει μορφές εναλλακτικής υπηρεσίας που δεν θα διαρκούν περισσότερο από την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία».[v]

Το άρθρο 22 παρ. 1 του προτεινόμενου σχεδίου νόμου παρέχει τη διακριτική ευχέρεια στον Υπουργό Εθνικής Άμυνας να μειώσει την διάρκεια της εναλλακτικής πολιτικής υπηρεσίας έως και στους 12 μήνες ώστε να πλησιάσει τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας.[vi] Παρότι αυτό αποτελεί ένα βήμα προς την σωστή κατεύθυνση, η Διεθνής Αμνηστία ανησυχεί ότι το προτεινόμενο σχέδιο νόμου δεν διασφαλίζει την προσδοκώμενη μείωση της διάρκειας της εναλλακτικής υπηρεσίας καθώς αυτή δεν μεταβάλλεται από τον νόμο και αντίθετα αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια του Υπουργού Εθνικής Άμυνας. Επιπλέον, το προτεινόμενο νομοσχέδιο διατηρεί σε ισχύ την παρ. 1 του Άρθρου 60 του Νόμου 3421/2005, η οποία προβλέπει ότι καταρχήν η διάρκεια της εναλλακτικής υπηρεσίας είναι διπλάσια από εκείνη της στρατιωτικής θητείας, κάτι που αντιβαίνει σε όλα τα σχετικά διεθνή πρότυπα.

Η Διεθνής Αμνηστία εξακολουθεί να ανησυχεί ότι οι αρχές έχουν αποτύχει να παράσχουν μια εξήγηση που θα δικαιολογούσε τόσο διαφορετικές διάρκειες εναλλακτικής πολιτικής υπηρεσίας. Ακόμα κι αν η διάρκεια της εναλλακτικής υπηρεσίας μειωθεί αλλά χωρίς να εξισωθεί με τη διάρκεια που απαιτείται για τη στρατιωτική θητεία, χωρίς να υπάρχουν εύλογοι και αντικειμενικοί λόγοι η εναλλακτική πολιτική υπηρεσία θα διατηρήσει τον χαρακτήρα τιμωρίας και διάκρισης.

Περαιτέρω, διάφορα άλλα στοιχεία διάκρισης εις βάρος εκείνων των αντιρρησιών συνείδησης που υπηρετούν εναλλακτική πολιτική υπηρεσία δεν έχουν ακόμα αντιμετωπιστεί, όπως το κόστος ή η απαγόρευση να υπηρετήσουν στον τόπο κατοικίας, τα οποία επίσης καθιστούν την εναλλακτική υπηρεσία τιμωρητική σε σύγκριση με την στρατιωτική θητεία.[vii]

 2. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΑΝΤΙΡΡΗΣΙΩΝ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία,[viii] η απόφαση για τις αιτήσεις αναγνώρισης αντιρρησιών συνείδησης λαμβάνεται από τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας, έπειτα από γνωμοδότηση μιας πενταμελούς επιτροπής που περιλαμβάνει δύο αξιωματικούς των ενόπλων δυνάμεων. Η Επιτροπή μπορεί να εξετάσει τους λόγους άσκησης του δικαιώματος στην αντίρρηση συνείδησης είτε μέσα από δικαιολογητικά είτε αυτοπροσώπως.

Η Διεθνής Αμνηστία έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι εξαιτίας της ακατάλληλης διαδικασίας εξέτασης των αιτήσεων αναγνώρισης αντιρρησιών συνείδησης, υφίσταται παραβίαση του δικαιώματος στην ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας όπως κατοχυρώνεται στο Άρθρο 18 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ΔΣΑΠΔ) και το Άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Η οργάνωση έχει καλέσει τις ελληνικές αρχές να διασφαλίσουν ότι, σύμφωνα με την σύσταση της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ και τις επανειλημμένες ανησυχίες που έχει εκφράσει για την σύνθεση της Ειδικής Επιτροπής, η αξιολόγηση των αιτήσεων για καθεστώς αντιρρησία συνείδησης θα τεθεί υπό τον πλήρη έλεγχο πολιτικών αρχών (δηλ. εκτός του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας), σε μια επιτροπή αμιγώς πολιτικής σύνθεσης.

Το 2005, η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ εξέφρασε την ανησυχία της για το γεγονός ότι η εξέταση των αιτήσεων βρισκόταν μόνο υπό τον έλεγχο του Υπουργείου Άμυνας, και είχε συστήσει στην Ελλάδα να εξετάσει το να θέσει την αξιολόγηση των αιτήσεων για καθεστώς αντιρρησία συνείδησης υπό τον έλεγχο πολιτικών αρχών.[ix] Η Επιτροπή, εμμέσως πλην σαφώς, έκρινε ότι το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας δεν είναι πολιτική αρχή, και έχει εκφράσει παρόμοιες θέσεις και στην περίπτωση της Ρωσίας.[x] Δέκα χρόνια αργότερα, εξέφρασε τις ανησυχίες της, μεταξύ άλλων, για «την σύνθεση της Ειδικής Επιτροπής και την αναφερθείσα έλλειψη ανεξαρτησίας και αμεροληψίας της, ιδιαίτερα όταν οι ακροάσεις πραγματοποιούνται χωρίς να είναι όλα τα μέλη παρόντα», και αφού αναφέρθηκε σε διακρίσεις στη βάση διαφορετικών λόγων αντίρρησης, συνέστησε στην Ελλάδα «να εξετάσει το να θέσει την αξιολόγηση των αιτήσεων για καθεστώς αντιρρησία συνείδησης υπό τον πλήρη έλεγχο πολιτικών αρχών».[xi]

Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί τις αλλαγές που εισάγονται με το Άρθρο 22 παρ. 2 του προτεινόμενου σχεδίου νόμου ένα βήμα προς την σωστή κατεύθυνση καθώς μεταβάλλουν την σύνθεση της Ειδικής Επιτροπής σε τρεις πανεπιστημιακούς, έναν εκπρόσωπο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και έναν ανώτερο αξιωματικό των ενόπλων δυνάμεων.[xii] Ωστόσο, η τροποποιημένη διάταξη εξακολουθεί να αντιβαίνει στις συστάσεις της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ καθώς δεν απαιτεί η νέα Ειδική Επιτροπή να είναι αμιγώς πολιτική και δεν διασφαλίζει ότι η απόφαση για τη χορήγηση καθεστώτος αντιρρησία συνείδησης δεν θα λαμβάνεται από τον Υπουργό Άμυνας. Ως εκ τούτου, η προτεινόμενη νομοθεσία εξακολουθεί να αποτυγχάνει να θέσει την αξιολόγηση των αιτήσεων για καθεστώς αντιρρησία συνείδησης υπό τον πλήρη έλεγχο πολιτικών αρχών.

 3. ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΡΡΗΣΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ ΣΕ ΚΑΙΡΟ ΠΟΛΕΜΟΥ

Η Διεθνής Αμνηστία καλωσορίζει το γεγονός ότι το προτεινόμενο σχέδιο νόμου καταργεί τη διάταξη που έδινε στον Υπουργό Εθνικής Άμυνας την εξουσία να αναστέλλει το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης σε καιρό πολέμου.[xiii] Η διάταξη που καταργείται παραβίαζε προφανώς το δικαίωμα στην ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας, όπως κατοχυρώνεται στο Άρθρο 18 του ΔΣΑΠΔ και στο αντίστοιχο Άρθρο 9 της ΕΣΔΑ.

 4. ΕΞΑΓΟΡΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία[xiv] και επακόλουθες υπουργικές αποφάσεις, το ποσό εξαγοράς ενός μήνα στρατιωτικής θητείας και ακολούθως εναλλακτικής υπηρεσίας, έχει οριστεί στο ίδιο ποσό.

Δεδομένου ότι η διάρκεια εναλλακτικής υπηρεσίας είναι σε όλες τις περιπτώσεις μεγαλύτερη εκείνης της στρατιωτικής θητείας, και το ποσό εξαγοράς κάθε μήνα είναι το ίδιο, είναι προφανές ότι σε όλες τις περιπτώσεις οι αντιρρησίες συνείδησης για να εξαγοράσουν την ίδια υποχρέωση, καλούνται να καταβάλουν ένα πολύ μεγαλύτερο ποσό από εκείνο που καταβάλλεται από όσους υπηρετούν στρατιωτική θητεία.

Η οργάνωση θεωρεί θετική την τροποποίηση που μειώνει την ηλικία από την οποία ένας αντιρρησίας συνείδησης μπορεί να εξαγοράσει την υπηρεσία του (από τα 35 στα 33 έτη), και την μείωση του ελάχιστου χρόνου που μπορεί κανείς να υπηρετήσει σε αυτήν την περίπτωση (από τις 40 στις 20 ημέρες), φέρνοντάς τα στο ίδιο επίπεδο με εκείνα για όσους υπηρετούν στρατιωτική θητεία.[xv] Η οργάνωση πιστεύει ότι αυτό αντιμετωπίζει τις διακρίσεις όσον αφορά αυτές τις δύο πτυχές των διατάξεων περί εξαγοράς.

Ωστόσο, το ζήτημα του ποσού εξαγοράς της εναλλακτικής υπηρεσίας, που είναι μία από τις πιο σημαντικές πτυχές των διακρίσεων που αντιμετωπίζουν οι μεγαλύτεροι σε ηλικία αντιρρησίες συνείδησης, παραμένει, καθώς θα συνεχίσουν να πληρώνουν χιλιάδες ευρώ παραπάνω για την ίδια υποχρέωση, σε σχέση με εκείνους που υπηρετούν στρατιωτική θητεία.

 5. ΠΑΡΟΧΕΣ

Η Διεθνής Αμνηστία έχει σε διάφορες περιστάσεις καλέσει τις ελληνικές αρχές να αυξήσουν το ποσό που λαμβάνεται από τους αντιρρησίες συνείδησης ώστε να αντιστοιχεί στο πραγματικό ύψος των αναγκαίων εξόδων ενός αντιρρησία συνείδησης που υπηρετεί εναλλακτική υπηρεσία.[xvi] Το ύψος της αποζημίωσης θα πρέπει να είναι επαρκές ώστε να διασφαλίσει ένα ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο σύμφωνα με τα άρθρα 7 και 11 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα (ΔΣΟΚΠΔ).

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι κάποιοι αντιρρησίες συνείδησης δεν λαμβάνουν καθόλου χρήματα παρά μόνο τροφή και στέγαση. Αυτές οι παροχές όχι απλά δεν είναι επαρκείς αλλά συνιστούν και διάκριση καθώς εκείνοι που υπηρετούν στρατιωτική θητεία λαμβάνουν επιπλέον και ένα πολύ μικρό χρηματικό ποσό, πέραν της τροφής και της στέγασης. Άλλοι αντιρρησίες συνείδησης λαμβάνουν ένα ποσό (223,53 ευρώ) αντί τροφής και στέγασης.

Η οργάνωση εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι το προτεινόμενο σχέδιο νόμου αποτυγχάνει να αυξήσει το χρηματικό ποσό που λαμβάνεται σήμερα από τους αντιρρησίες συνείδησης, το οποίο παραμένει ανεπαρκές για να διασφαλίσει ένα ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο σύμφωνα με τα Άρθρα 7 και 11 του ΔΣΟΚΠΔ, ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς ότι, σε αντίθεση με όσους υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις, οι αντιρρησίες συνείδησης απαγορεύεται δια νόμου να υπηρετούν στον τόπο κατοικίας τους, και επομένως έχουν μεγαλύτερα έξοδα. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, οι δαπάνες κίνησης στρατευσίμων και εφέδρων βαρύνουν το κράτος σε διάφορες περιστάσεις, αλλά δεν υπάρχει αντίστοιχη διάταξη για τους αντιρρησίες συνείδησης. Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί, επομένως, βήμα προς την σωστή κατεύθυνση το γεγονός ότι το προτεινόμενο σχέδιο νόμου προβλέπει ότι οι δαπάνες κίνησης των αντιρρησιών συνείδησης θα βαρύνουν το κράτος.[xvii] Ωστόσο, αυτό δεν είναι αρκετό να αντιμετωπίσει ούτε τις ανάγκες τους, ούτε την διάκριση που υφίστανται σε σχέση με τους στρατεύσιμους που υπηρετούν στρατιωτική θητεία.

Τέλος, η Διεθνής Αμνηστία σημειώνει ως θετικό βήμα προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης των διακρίσεων, μια διάταξη του προτεινόμενου σχεδίου νόμου που επεκτείνει και στους αντιρρησίες συνείδησης τη διασφάλιση που απολαμβάνουν οι στρατεύσιμοι η οποία τους επιτρέπει να επιστρέψουν στη θέση εργασίας που κατείχαν προτού φύγουν για τη θητεία.[xviii]

 6. ΛΟΙΠΕΣ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ

Η οργάνωση συνεχίζει να ανησυχεί ιδιαίτερα για το γεγονός ότι το τωρινό σχέδιο νόμου δεν περιλαμβάνει οποιαδήποτε πρόβλεψη που θα διασφάλιζε τον τερματισμό των (επαναλαμβανόμενων) διώξεων αντιρρησιών συνείδησης, διοικητικών προστίμων, δικών σε στρατοδικεία, ερήμην δικών και καταδικών αντιρρησιών συνείδησης, συμπεριλαμβανομένων ολικών αρνητών στράτευσης. Τέτοιες πρακτικές παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και πρότυπα, και έχει παρατηρηθεί ότι έχουν ενταθεί το τελευταίο διάστημα.[xix]

Το προτεινόμενο σχέδιο νόμου αποτυγχάνει επίσης να καταργήσει τη δυνατότητα ανάκλησης της ιδιότητας του αντιρρησία συνείδησης εξαιτίας πειθαρχικού παραπτώματος και να διασφαλίσει το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης μετά την κατάταξη, συμπεριλαμβανομένου για εθελοντές/επαγγελματικό στρατιωτικό προσωπικό.

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Η Διεθνής Αμνηστία καλεί το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας να υιοθετήσει τις ακόλουθες συστάσεις στο προτεινόμενο σχέδιο νόμου ώστε να διασφαλίσει ότι συμμορφώνεται πλήρως με τις υποχρεώσεις της Ελλάδας σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων:
  • Να τερματιστεί άμεσα ο τιμωρητικός χαρακτήρας της εναλλακτικής υπηρεσίας και οι διακρίσεις που υφίστανται οι αντιρρησίες συνείδησης όσον αφορά τη διάρκεια της εναλλακτικής πολιτικής υπηρεσίας, τον τόπο εκπλήρωσης και τις παροχές που χορηγούνται στους αντιρρησίες συνείδησης.
  • Να τεθεί η εξέταση των αιτήσεων για καθεστώς αντιρρησία συνείδησης υπό τον πλήρη έλεγχο πολιτικών αρχών (δηλ. εκτός Υπουργείου Εθνικής Άμυνας) και να θεσπιστεί μια επιτροπή αμιγώς πολιτικής σύνθεσης.
  • Να τερματιστούν οι διώξεις αντιρρησιών συνείδησης από στρατοδικεία και η επανειλημμένη τιμωρία αντιρρησιών συνείδησης εξαιτίας της άρνησής τους να υπηρετήσουν στρατιωτική θητεία ή εναλλακτική υπηρεσία για λόγους συνείδησης.
  • Να αντιμετωπιστούν οι διακρίσεις εναντίον των αντιρρησιών συνείδησης μεγαλύτερης ηλικίας, διασφαλίζοντας μεταξύ άλλων ότι το χρηματικό ποσό εξαγοράς θα είναι το ίδιο όπως και για εκείνους που υπηρετούν στρατιωτική θητεία.
  • Να καταργηθεί η δυνατότητα ανάκλησης της ιδιότητας του αντιρρησία συνείδησης εξαιτίας πειθαρχικού παραπτώματος.
  • Να διασφαλιστεί το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης και μετά την κατάταξη, συμπεριλαμβανομένου για εθελοντές/επαγγελματικό στρατιωτικό προσωπικό.
  • Να καταργηθούν οι προϋποθέσεις που ορίζονται στο Άρθρο 59 παρ. 3 του νόμου 3421/2005, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την αυτόματη απόρριψη αιτούντων να αναγνωριστούν ως αντιρρησίες συνείδησης.[xx]
  • Να τερματιστούν οι διώξεις και να ακυρωθούν όλες οι ποινικές και διοικητικές κυρώσεις που έχουν επιβληθεί μέχρι σήμερα σε αντιρρησίες συνείδησης (συμπεριλαμβανομένων ολικών αρνητών στράτευσης) κατά παραβίαση του διεθνούς δικαίου.
  • Να διασφαλιστεί ότι οι αντιρρησίες συνείδησης που έχουν υποστεί παραβιάσεις του δικαιώματός τους στην ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας και/ή άλλων δικαιωμάτων τους θα έχουν πρόσβαση σε αποτελεσματική επανόρθωση και κατάλληλες αποζημιώσεις.
Μπορείτε να δείτε το υπόμνημα στα αγγλικά εδώ: https://www.amnesty.org/en/documents/eur25/0095/2019/en/

Πηγή: Διεθνής Αμνηστία


[i] TG EUR 25/2019.002
[ii] Βλ. Υπόμνημα προς τον Έλληνα Αναπληρωτή Υπουργό Εθνικής Άμυνας από το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας, «Εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με το διεθνές δίκαιο και τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσον αφορά τους αντιρρησίες συνείδησης», 18 Οκτωβρίου 2018.
[iii] Διεθνής Αμνηστία, «Συνάντηση της Διεθνούς Αμνηστίας με τον Αναπληρωτή Υπουργό Εθνικής Άμυνας σχετικά με τους αντιρρησίες συνείδησης», Δελτίο Τύπου, 25 Οκτωβρίου 2018. https://www.amnesty.gr/news/press/article/21713/synantisi-tis-diethnoys-amnistias-me-ton-anapliroti-ypoyrgo-ethnikis-amynas
[iv] UN Human Rights Committee, Concluding observations on the second periodic report of Greece, (CCPR/C/GRC/CO/2), 3 December 2015, paras. 37-38; UN Human Rights Council, Report of the Working Group on the Universal Periodic Review, Greece, (A/HRC/33/7), 8 July 2016, recommendation 136.15 (Uruguay), 136.16 (Slovenia); ECtHR, CASE OF PAPAVASILAKIS v. GREECE, Application No 66899/14, 15.9.2016; UN Special Rapporteur on freedom of religion or belief, Communication GRC 3/2016, 31 October 2016; ECSR, Conclusions XXI-1 - Greece - Article 1-2, para. 3. Other aspects of the right to earn one’s living in an occupation freely entered upon. Service alternative to military service; OHCHR, Conscientious objection to military service, Analytical report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, (A/HRC/35/4), 1 May 2017, paras. 18 (note 29), 51, 53, 54 (note 77).
[v] Resolution on the situation concerning basic rights in the European Union (2001) (2001/2014(INI)), para 42, text adopted on 15 January 2003, available at http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P5-TA-2003-0012+0+DOC+XML+V0//EN
[vi] Άρθρο 22, παρ. 1 του προτεινόμενου σχεδίου νόμου το οποίο τροποποιεί το Άρθρο 60, παρ. 2, του ν. 3421/2005.
[vii] Βλ. Υπόμνημα προς τον Έλληνα Αναπληρωτή Υπουργό Εθνικής Άμυνας από το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας, «Εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με το διεθνές δίκαιο και τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσον αφορά τους αντιρρησίες συνείδησης», 18 Οκτωβρίου 2018, κεφ. 2.2.
[viii] Ν. 3421/2005, άρθρα 62 και 63, όπως τροποποιήθηκαν από το άρθρο 78 του ν. 3883/2010. Απόφαση ΥΕΘΑ Αριθμ. Φ.420/79/81978/Σ.300 (ΦΕΚ Β΄ 1854/29-12-2005), όπως έχει τροποποιηθεί από την Απόφαση ΥΕΘΑ Αριθμ. Φ.429.1/1/280116/11-1-2011 (ΦΕΚ Β΄ 111/7-2-2011).
[ix] UN Human Rights Committee, Concluding observations on the initial report of Greece, (CCPR/CO/83/GRC), 25 April 2005, παρ. 15. Διαθέσιμο στο http://undocs.org/CCPR/CO/83/GRC
[x] UN Human Rights Committee, Concluding observations on the sixth periodic report of the Russian Federation, (CCPR/C/RUS/CO/6), 24 November 2009, παρ. 23. Διαθέσιμο στο https://undocs.org/CCPR/C/RUS/CO/6
[xi] UN Human Rights Committee, Concluding observations on the second periodic report of Greece, (CCPR/C/GRC/CO/2), 3 Δεκεμβρίου 2015, παράγραφοι 37-38.
Διαθέσιμο στο http://undocs.org/CCPR/C/GRC/CO/2
[xii] Άρθρο 22 παρ. 2 του προτεινόμενου σχεδίου νόμου που τροποποιεί το Άρθρο 62 του Νόμου 3421/2005.
[xiii] Άρθρο 21 του προτεινόμενου σχεδίου νόμου που τροποποιεί το Άρθρο 79 του Νόμου 3883/2010.
[xiv] Ν. 3421/2005, άρθρο 57, παρ. 2, όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 39 του ν. 4361/2016. Ν. 3883/2010, άρθρο 79, παράγραφος 2.
[xv] Άρθρο 21 του προτεινόμενου σχεδίου νόμου που τροποποιεί το Άρθρο 79 του Νόμου 3883/2010.
[xvi] Διεθνής Αμνηστία, «Ελλάδα: Νέος νόμος για την αντίρρηση συνείδησης - νέα χαμένη ευκαιρία;», Δημόσια Δήλωση, 13 Σεπτεμβρίου 2010, παρ. 6. https://www.amnesty.gr/news/press/article/5839/ellada-neos-nomos-gia-tin-antirrisi-syneidisis-nea-hameni-eykairia
[xvii] Άρθρο 22 παρ. 7 του προτεινόμενου σχεδίου νόμου που τροποποιεί το Άρθρο 68 του Νόμου 3421/2005.
[xviii] Άρθρο 22 παρ. 8 του προτεινόμενου σχεδίου νόμου που τροποποιεί το Άρθρο 69 του Ν. 3421/2005.
[xix] Υπήρξαν τουλάχιστον τρεις καταδίκες ολικών αρνητών στράτευσης τον Φεβρουάριο του 2019. Βλ. https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/186788_meteores-diataxeis-gia-antirrisies-syneidisis
[xx] Amnesty International, “Greece: Application procedures for obtaining the status of conscientious objectors to military service in accordance with human rights standards” [Υπόμνημα προς το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα], 17 December 2018, Index number: EUR 25/9575/2018. https://www.amnesty.org/en/documents/eur25/9575/2018/en/

Τετάρτη 20 Μαρτίου 2019

Αντιρρησίες συνείδησης: οι σοβαρές παραβιάσεις των υποχρεώσεων της Ελλάδας απέναντι τους εξακολουθούν να υφίστανται πάρα τα θετικά βήματα

Το σχέδιο νόμου που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση από τον Αναπληρωτή Υπουργό Εθνικής Άμυνας, παρά τα θετικά βήματα που κάνει σε ορισμένα σημαντικά ζητήματα, εξακολουθεί να μην ανταποκρίνεται στις περισσότερες από τις υποχρεώσεις της Ελλάδας απέναντι στους αντιρρησίες συνείδησης, όπως άλλωστε έχουν επισημανθεί στο πλαίσιο τουλάχιστον έξι ευρωπαϊκών ή διεθνών φορέων (ΟΗΕ), κατά τη διάρκεια της θητείας της παρούσας κυβέρνησης. Στο πλαίσιο αυτό η Διεθνής Αμνηστία κατέθεσε αναλυτικό υπόμνημα προς το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης αναφορικά με το σχέδιο νόμου.

 «Δυστυχώς η ελληνική πολιτεία επιμένει στις παραβιάσεις των υποχρεώσεών της απέναντι στους αντιρρησίες συνείδησης. Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο παρά τα λίγα και δειλά θετικά βήματα δεν εξασφαλίζει την εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα.» δήλωσε ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης, διευθυντής του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας. «Η κυβέρνηση πρέπει να αξιοποιήσει την ευκαιρία του νομοσχεδίου για να αρθούν επιτέλους οι παραβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Πιο συγκεκριμένα:
  • Η δυνατότητα μείωσης της εναλλακτικής υπηρεσίας έως και στους 12 μήνες, (σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 22 του σχεδίου νόμου με την οποία τροποποιείται η παρ. 2 του άρθρου 60 του ν. 3421/2005) είναι θετική, όμως  είναι προβληματική η επιμονή στη δυνατότητα της παραπάνω θεσμοθέτησης με Υπουργική Απόφαση και όχι με νομοθετική αλλαγή, καθώς αφήνει τη σχετική απόφαση στη διακριτική ευχέρεια του εκάστοτε Υπουργού. Με αυτό τον τρόπο η διάταξη του σχεδίου νόμου από μόνη της, δεν διασφαλίζει την μείωση της εναλλακτικής υπηρεσίας. Σε αυτό το σημείο υπενθυμίζουμε ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ζητήσει τόσο γενικά[i], όσο και συγκεκριμένα από την Ελλάδα[ii], η διάρκεια της εναλλακτικής υπηρεσίας να είναι ίση με αυτήν της στρατιωτικής θητείας. Οποιαδήποτε χρονική μεταβολή στην πρώτη πρέπει να αφορά αυτόματα και τη δεύτερη. Επιπλέον σοβαρή ανησυχία προκαλεί η παραμονή σε ισχύ της παρ. 1 του άρθρου 60 του ν. 3421/2005 που ορίζει καταρχάς την διάρκεια της εναλλακτικής υπηρεσίας ως διπλάσια αυτής της στρατιωτικής θητείας, κάτι που αντιβαίνει σε όλα τα διεθνή πρότυπα.
  • Θεωρούμε βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση την προβλεπόμενη (άρθρο 22, παρ. 2) αλλαγή στη σύνθεση της επιτροπής που εξετάζει τους αντιρρησίες συνείδησης, με την πλειοψηφία των μελών να είναι  πανεπιστημιακοί. Όμως η συμμετοχή έστω και ενός στρατιωτικού, και η παραμονή της υπαγωγής της όλης διαδικασίας στο ΥΠΕΘΑ, με τον (Αναπληρωτή) Υπουργό να λαμβάνει την τελική απόφαση, εξακολουθεί να αποτελεί  μη συμμόρφωση με τις συστάσεις της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ.
  • Καμία πρόβλεψη δεν φαίνεται να υπάρχει ώστε να τερματιστούν οι (επανειλημμένες) διώξεις, διοικητικά πρόστιμα, δίκες σε στρατοδικεία και καταδίκες σε ποινές φυλάκισης αντιρρησιών συνείδησης, συμπεριλαμβανομένων των ολικών αρνητών στράτευσης, κατά παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Αντιθέτως αυτήν την περίοδο έχουν ενταθεί.
Κάποιες από τις ρυθμίσεις που το σχέδιο νόμου προβλέπει να επεκταθούν και για τους αντιρρησίες συνείδησης είναι απαραίτητες και κακώς δεν είχαν ισχύσει νωρίτερα  (π.χ. δαπάνες κίνησης, κατοχύρωση της θέσης εργασίας υπαλλήλων και εργατών που είχαν πριν τη θητεία, , ηλικία από την οποία υπάρχει η δυνατότητα εξαγοράς και ελάχιστη διάρκεια της εναλλακτικής υπηρεσίας σε αυτήν την περίπτωση)  ώστε να μην υφίστανται περαιτέρω διακρίσεις σε σχέση με όσους υπηρετούν στρατιωτική θητεία, .

Ωστόσο, ως προς το ζήτημα της εξαγοράς παραμένει η σημαντικότερη από τις διακρίσεις που υφίστανται οι αντιρρησίες συνείδησης μεγαλύτερης ηλικίας, και αφορά τα κατά πολλές χιλιάδες ευρώ μεγαλύτερα ποσά που καλούνται να καταβάλουν για την ίδια υποχρέωση, σε σχέση με τους υπηρετούντες στρατιωτική θητεία.

Αυτονόητο επίσης είναι να μην υπάρχει δυνατότητα κατάργησης του δικαιώματος στην αντίρρηση συνείδησης σε καιρό πολέμου.

Οι συστάσεις της Διεθνούς Αμνηστίας

Το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας έχει καταθέσει αναλυτικό υπόμνημα για τις ανάγκες εναρμόνισης διαφόρων διατάξεων σχετικά με τους αντιρρησίες συνείδησης, με το διεθνές δίκαιο και τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι συστάσεις που υποβλήθηκαν αφορούν, μεταξύ άλλων, την ανάγκη για:
  • άρση της τιμωρητικής φύσης της εναλλακτικής υπηρεσίας και των διακρίσεων που υφίστανται οι αντιρρησίες συνείδησης ως προς τη διάρκεια, τον τόπο εκπλήρωσης, τις απαραίτητες παροχές κ.α.
  • μεταφορά της εξέτασης των αιτήσεων για καθεστώς εναλλακτικής υπηρεσίας υπό τον πλήρη έλεγχο πολιτικών αρχών (δηλ. εκτός ΥΠΕΘΑ) και σε μια επιτροπή αμιγώς πολιτικής σύνθεσης
  • παύση των παραβιάσεων του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη (δίκες αντιρρησιών συνείδησης από στρατοδικεία, επανειλημμένες τιμωρίες, ερήμην καταδίκες)
  • άρση των διακρίσεων εις βάρος των αντιρρησιών συνείδησης μεγαλύτερης ηλικίας (ποσό εξαγοράς κ.α.)
  • κατάργηση της δυνατότητας ανάκλησης της ιδιότητας του αντιρρησία συνείδησης λόγω πειθαρχικού παραπτώματος
  • κατοχύρωση του δικαιώματος στην αντίρρηση συνείδησης και μετά την κατάταξη, συμπεριλαμβανομένων εθελοντών/επαγγελματιών στρατιωτικών.
  • τερματισμός των διώξεων και άρση των ποινικών και διοικητικών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί μέχρι σήμερα σε αντιρρησίες συνείδησης (συμπεριλαμβανομένων των ολικών αρνητών στράτευσης) κατά παραβίαση του διεθνούς δικαίου.
Περαιτέρω, όπως αναλύθηκε σε υπόμνημα της Διεθνούς Αμνηστίας προς το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, θα πρέπει να καταργηθούν οι προϋποθέσεις (παρ. 3 του άρθρου 59 του ν. 3421/2005) που οδηγούν σε αυτόματο αποκλεισμό αιτούντων να αναγνωριστούν ως αντιρρησίες συνείδησης.

Πηγή: Διεθνής Αμνηστία


[i] Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ψήφισμα σχετικά με το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Ετήσια Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου), (Α3-0025/93), 11 Μαρτίου 1993, όπως δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων C 115 στις 26 Απριλίου 1993, παρ. 51 (σ. 183). Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ψήφισμα για την άρνηση στράτευσης για λόγους συνείδησης στα κράτη μέλη της Κοινότητας, (Α3-0411/93), 19 Ιανουαρίου  1994, όπως δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων C 44, στις 14 Φεβρουαρίου 1994, παρ. 9 (σ. 105).
[ii] Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την κατάσταση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (2001) (2001/2014(INI)), 15 Ιανουαρίου 2003, παρ. 42, διαθέσιμο στο http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+TA+P5-TA-2003-0012+0+DOC+PDF+V0//EL